Narodowy Bank Polski
Artykuł
Dyskusja
Czytaj
Edytuj
Edytuj kod źródłowy
Wyświetl historię
Narzędzia
Na mapach: 52°14′10″N 21°00′53″E (mapa)
Narodowy Bank Polski
Ilustracja
Ilustracja
Główne wejście do centrali NBP w Warszawie
Data założenia
1945
Państwo
Polska
Województwo
mazowieckie
Siedziba
Warszawa
Adres
ul. Świętokrzyska 11/21
00-919 Warszawa
Prezes
Adam Glapiński
Rodzaj banku
bank centralny
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Tablica informacyjna z genezą NBP przy wejściu do gmachu centrali Banku przy Świętokrzyskiej 11/21 w Warszawie
Gmach centrali i oddziału NBP w Warszawie
Główny dziedziniec gmachu centrali NBP w Warszawie
Gmach oddziału NBP w Krakowie (1925)
Gmach oddziału NBP we Wrocławiu
Gmach oddziału NBP w Łodzi
Gmach oddziału NBP w Gdańsku (1906)
Gmach oddziału NBP w Bydgoszczy (1864)
Narodowy Bank Polski (NBP) – polski bank centralny z siedzibą główną w Warszawie. NBP jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Wypełnia zadania określone w Konstytucji RP, ustawie o Narodowym Banku Polskim i ustawie Prawo bankowe. Wymienione akty prawne gwarantują niezależność NBP od innych organów państwa. NBP pełni trzy podstawowe funkcje: banku emisyjnego, banku banków oraz centralnego banku państwa.
NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania pieniądza i znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawowym zadaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Do głównych obszarów działalności NBP należą:
prowadzenie polityki pieniężnej,
działania na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego,
działalność emisyjna,
rozwój systemu płatniczego,
zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski,
obsługa Skarbu Państwa,
działalność edukacyjna i informacyjna[1].
Historia
Narodowy Bank Polski został utworzony 15 stycznia 1945 dekretem Krajowej Rady Narodowej[2], zastępując Bank Polski Spółkę Akcyjną. Początkowo funkcjonował jako bank państwowy pod nadzorem ministra skarbu. Do końca lat 80. zajmował się działalnością ogólnobankową: był monopolistą nie tylko w dziedzinie emisji pieniądza, ale także udzielania kredytu i gromadzenia oszczędności. W czasie przemian ustrojowych wydzielone zostały z niego banki regionalne i komercyjne, a sam NBP zajął się emisją pieniądza i polityką pieniężną państwa (funkcja monetarna).
Banki wydzielone z NBP[3]:
Powszechna Kasa Oszczędności (PKO BP, ob. Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski) – 1988[4]
„dziewiątka” banków komercyjnych wydzielonych z NBP w 1988 roku w oparciu o sieć 400 oddziałów NBP; przejęły one działalność depozytowo-kredytową banku[5]:
Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie (PBK, później Powszechny Bank Kredytowy, przejęty przez BPH w 2001)
Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie (BPH)
Bank Śląski w Katowicach (BŚ, później Bank Śląski, od 2001 jako ING Bank Śląski)
Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu (WBK, połączony w 2001 z Bankiem Zachodnim jako Bank Zachodni WBK, od 2018 jako Santander Bank Polska)
Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie (w 1997 włączony do Banku Polska Kasa Opieki)
Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie (w 1997 włączony do Banku Polska Kasa Opieki)
Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi (PBG, w 1997 włączony do Banku Polska Kasa Opieki)
Bank Gdański S.A. (BG, od 1997 BIG Bank Gdański w wyniku fuzji z Bankiem Inicjatyw Gospodarczych BIG S.A., od 2003 jako Bank Millennium)
Bank Zachodni we Wrocławiu (BZ, od 2018 jako Santander Bank Polska)
Polski Bank Rozwoju (PBR, w 1998 przejęty przez Bank Rozwoju Eksportu) – 1990
Polski Bank Inwestycyjny (PBI, w 1997 przejęty przez Kredyt Bank) – 1993
1 stycznia 1995 NBP przeprowadził denominację złotego.
Organizacja
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997[6] oraz ustawa o Narodowym Banku Polskim[7][8] zapewniają NBP mocną pozycję w systemie instytucji publicznych. Ustawowymi organami NBP są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP.
W 2020 przeciętne zatrudnienie w NBP w przeliczeniu na pełnozatrudnionych wynosiło 3355 osób[9].
Struktura organizacyjna
Departament Generalny[10]
Departament Administracji
Departament Analiz Ekonomicznych
Departament Audytu Wewnętrznego
Departament Badań i Innowacji Finansowych
Departament Bezpieczeństwa
Departament Cyberbezpieczeństwa
Departament Edukacji i Wydawnictw
Departament Emisyjno-Skarbcowy
Departament Informatyki i Telekomunikacji
Departament Innowacji Finansowych
Departament Kadr
Departament Komunikacji
Departament Koordynacji i Realizacji Zakupów
Departament Operacji Krajowych
Departament Operacji Zagranicznych
Departament Prawny
Departament Promocji
Departament Rachunkowości i Finansów
Departament Rozliczeń Gospodarki Własnej
Departament Rozliczeń Transakcji Finansowych
Departament Stabilności Finansowej
Departament Statystyki
Departament Systemu Płatniczego
Departament Zagraniczny
Departament Zarządzania Ryzykiem Finansowym
16 Oddziałów Okręgowych zlokalizowanych w każdym mieście wojewódzkim
Prezes NBP
Prezes NBP jest powoływany na 6-letnią kadencję przez Sejm na wniosek Prezydenta RP.
Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej oraz Zarządowi NBP. Prezes NBP może uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu. Jest on obowiązany do przedstawienia informacji i udzielenia wyjaśnień dotyczących polityki pieniężnej i działalności NBP przed Sejmem i Senatem oraz ich komisjami. Prezes NBP w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedstawia Sejmowi roczne sprawozdanie z działalności NBP. W imieniu Rady Polityki Pieniężnej przedstawia tym organom kwartalne informacje o bilansie płatniczym oraz roczne zestawienie międzynarodowej pozycji inwestycyjnej. Prezes NBP przy wydawaniu zarządzeń podlegających ogłoszeniu oraz decyzji administracyjnych ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym. Ponosi odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.
Ta sama osoba nie może być prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Prezes NBP w swej działalności jest apolityczny, czyli nie może należeć do żadnej partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością jego urzędu.
Lista Prezesów NBP
Adam Glapiński I kadencja: 21 czerwca 2016 – 21 czerwca 2022;
II kadencja: od 22 czerwca 2022
Marek Belka kadencja: 11 czerwca 2010 – 11 czerwca 2016;
p.o. prezesa: 12 czerwca – 20 czerwca 2016
Piotr Wiesiołek p.o. prezesa: 10 kwietnia 2010 – 11 czerwca 2010
Sławomir Skrzypek 10 stycznia 2007 – †10 kwietnia 2010
Leszek Balcerowicz 10 stycznia 2001 – 10 stycznia 2007
Hanna Gronkiewicz-Waltz I kadencja: 5 marca 1992 – 19 lutego 1998;
II kadencja: 19 lutego 1998 – 31 grudnia 2000 (rezygnacja)[11]
Andrzej Topiński p.o. prezesa: 10 sierpnia 1991 – 4 marca 1992
Grzegorz Wójtowicz 25 stycznia 1991 – 31 sierpnia 1991 (odwołany przez Sejm)[12]
Władysław Baka 12 września 1989 – 24 stycznia 1991
Zdzisław Pakuła 13 lipca 1988 – 11 września 1989
Władysław Baka 13 listopada 1985 – 13 lipca 1988
Zdzisław Pakuła kierujący NBP: 12 kwietnia 1985 – 12 listopada 1985
Stanisław Majewski 1 stycznia 1981 – †29 lipca 1985
Witold Bień 2 kwietnia 1973 – 31 grudnia 1980
Leonard Siemiątkowski 17 września 1968 – 29 grudnia 1972
Stanisław Majewski 20 stycznia 1965 – 17 września 1968
Adam Żebrowski 3 czerwca 1961 – 20 stycznia 1965
Edward Drożniak 28 grudnia 1956 – 3 czerwca 1961
Witold Trąmpczyński 27 września 1950 – 18 grudnia 1956
Edward Drożniak 1 lutego 1945 – 17 marca 1949
Rada Polityki Pieniężnej
RPP IV kadencji
Osobny artykuł: Rada Polityki Pieniężnej.
Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej (RPP) jest coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.
Zarząd NBP
Zarząd kieruje działalnością NBP. W jego skład wchodzi prezes oraz 6–8 członków, w tym 2 wiceprezesów. Członków powołuje i odwołuje prezydent na wniosek prezesa NBP. Do kompetencji zarządu należą:
okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego
nadzorowanie operacji otwartego rynku
ocena funkcjonowania systemu bankowego
przygotowanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.
Obecny skład Zarządu NBP[13]
Z tym tematem związane są kategorie: Prezesi Narodowego Banku Polskiego, Członkowie organów Narodowego Banku Polskiego, Ludzie związani z Narodowym Bankiem Polskim.
Adam Glapiński – prezes NBP od 21 czerwca 2016, przewodniczący Zarządu NBP od 21 czerwca 2016
Marta Kightley – wiceprezes NBP od 8 marca 2020, pierwszy zastępca prezesa NBP od 8 marca 2020
Adam Lipiński – wiceprezes NBP od 4 listopada 2020
Marta Gajęcka[14]
Paweł Mucha
Piotr Pogonowski
Artur Soboń
Rafał Sura
Paweł Szałamacha
Nadzór bankowy
Osobny artykuł: Nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce.
Od 1 stycznia 2008 funkcje nadzorcze nad polskim sektorem bankowym sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego, w której skład wchodzi przedstawiciel NBP.
Komitet Inwestycyjny Rezerw Dewizowych
Szczególną rolę przypisano wewnętrznemu organowi banku – Komitetowi Inwestycyjnemu Rezerw Dewizowych.
Działalność
Funkcje podstawowe
Narodowy Bank Polski, jak większość banków centralnych w gospodarkach rynkowych, pełni trzy podstawowe funkcje:
Bank emisyjny – NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.
Bank banków – NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego.
NBP działa na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego oraz kształtowania warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego. W ramach tych działań NBP analizuje i ocenia zagrożenia dla stabilności systemu finansowego, monitoruje jego rozwój oraz współpracuje z innymi instytucjami państwowymi tworzącymi wspólnie tzw. sieć bezpieczeństwa finansowego. Prezes NBP jest jednym z czterech (obok Ministra Finansów, Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego i Prezesa Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego) członków Komitetu Stabilności Finansowej.
Centralny bank państwa – NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
NBP zarządza także polskimi rezerwami złota. W 2019 r. Zarząd NBP podjął decyzję o zwiększeniu zasobu złota o 100 ton (do 228,6 ton) i przeniesieniu 100 ton tego kruszcu z Banku Anglii do skarbców NBP na terytorium Polski[15].
Pozostała działalność
Działalność statystyczna – w ramach działalności statystycznej zbierane, przetwarzane i publikowane są m.in. dane dotyczące: bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, statystyka pieniężna i bankowa, oczekiwania inflacyjne osób prywatnych, inflacja bazowa.
Analizy i badania ekonomiczne – NBP prowadzi i wspiera działalność analityczną i badawczą w zakresie szeroko rozumianej ekonomii i finansów. Wyniki tej działalności publikowane są m.in. w następujących opracowaniach:
Raport o inflacji – kwartalna ocena sytuacji gospodarczej przez Radę Polityki Pieniężnej,
Informacja o kondycji sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury – raport kwartalny opracowywany na podstawie wyników badań ankietowych przedsiębiorstw,
Sytuacja na rynku kredytowym – wyniki kwartalnej ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych,
Raport o stabilności systemu finansowego – publikacja roczna,
Bank i Kredyt – recenzowane pismo naukowe o ekonomii i finansach, ukazujące się w cyklu dwumiesięcznym,
Materiały i Studia – nieperiodyczne zeszyty prezentujące badania i opracowania naukowe (tzw. working papers)
Edukacja ekonomiczna – w ramach Programu Edukacji Ekonomicznej podejmowane są działania służące upowszechnieniu tematyki ekonomicznej, zrozumieniu zasad funkcjonowania gospodarki rynkowej, promocji przedsiębiorczości. Celem działań jest przybliżenie społeczeństwu nie tylko zasad funkcjonowania i roli NBP, ale także popularyzacja wiedzy o szeroko rozumianej ekonomii i finansach. Dotarcie do powszechnego odbiorcy następuje poprzez media, szkolenia, publikacje, konkursy, stypendia, Portal Edukacji Ekonomicznej NBPortal oraz serwisy ObserwatorFinansowy.pl i FinancialObserver.eu. W siedzibie NBP mieści się placówka ekspozycyjno-edukacyjna Centrum Pieniądza NBP im. Sławomira S. Skrzypka.